Mythe 1: “De cruise levert Rotterdam, gemiddeld per call, een miljoen op”

De werkelijkheid is anders. Uit openbare bronnen en na wat gereken blijkt dat een call Rotterdam-Rijnmond gemiddeld netto ongeveer 60.000 Euro oplevert. Ook blijkt de schade door de luchtvervuiling vele malen hoger te zijn dan dat bedrag.

Deel 1 in een serie mythes over de zeecruise in Rotterdam.

De publiciteitscampagne van 2019 van Cruise Port Rotterdam

Op 29 september 2019 geeft Nick Hoogeweij van Cruise Port Rotterdam een presentatie tijdens de vergadering van de wijkraad Katendrecht-Wilhelminapier. Daar laat hij onder andere het volgende zien:

Bron: presentatie Nick Hoogeweij bij wijkraad Katendrecht-Wilhelminapier

Volgens Cruise Port Rotterdam zou een cruiseschip Rotterdam en de regio gemiddeld een miljoen Euro opleveren aan “generated revenue”. Daarmee bedoelt hij omzet dankzij de bestedingen van cruiserederijen, -passagiers en -bemanning. Die omzet zou voor de helft worden gemaakt in de haven en voor de helft in de stad.

In het artikel Zoveel miljoenen verdient Rotterdam aan het seizoen van de cruiseschepen op De Ondernemer.nl zegt Mai Elmar, de directeur van Cruise Port Rotterdam, in maart 2019:

“per schip komt er gemiddeld 1 miljoen euro binnen (…) Dat zijn dan nog de behoudende cijfers. De bezoekers die de stad ingaan, en dat is toch gemiddeld negentig procent van de opvarenden, drinken allemaal een kopje koffie en gaan winkelen of bezoeken musea”.

Volgens “Drijvende flats vol geld: Rotterdam vaart wel bij cruiseschepen” op RTLnieuws.nl uit april 2019 leveren cruiseschepen “bakken vol geld op”. Elmar houdt het in dit artikel op gemiddeld zo'n 500.000 euro per call opleveren. Wil dit bedrag kloppen met het bedrag dat ze zelf een maand eerder gebruikt bij De Ondernemer.nl en dat haar collega Hoogeweij een paar maanden later bij de wijkraad zal laten zien, dan moet zij doelen op het deel dat naar de stad gaat. Volgens Elmar profiteren "ondernemers in de stad enorm".

In juli 2019 beweert wethouder Van Gils (D66, Haven, grote projecten, financiën, organisatie) op Rijnmond TV dat een cruiseschip Rotterdam gemiddeld tussen 500.000 Euro en 1,2 miljoen Euro oplevert.

Hoogeweij herhaalt deze boodschap op de nieuwswebsite nu.nl in augustus 2021:

"De komst van een schip levert normaliter al snel 1 miljoen euro op."

Hij voegt eraan toe dat de bevoorrading van het schip en brandstof daar maar een klein deel van zouden zijn. Het echte geld zou verdiend worden “als duizenden passagiers van boord gaan”.

De basis voor het mythische miljoen?

Maar wat is basis voor deze enorme bedragen? Uit welk onderzoek blijkt dat Rotterdam-Rijnmond enorm profiteert?

Ik heb Cruise Port Rotterdam tweemaal gevraagd om mij dat te vertellen, maar heb geen antwoord gekregen.

Ik heb het wethouder Van Gils gevraagd. Hij antwoordde dat

“de bedragen komen uit een rapport van Cruise Port Rotterdam. Het rapport … is in opdracht van de CPR opgesteld. Het is als zodanig geen eigendom van de gemeente Rotterdam en ik kan dit dan ook niet met u delen”.

Dat is vervelend: Rotterdammers betalen wel voor de investeringen in de Cruise Terminal, betalen jaar in jaar uit voor het exploitatietekort van Cruise Port Rotterdam, maar mogen het rapport over de economische bijdrage niet inzien.

Tijdens een commissievergadering van de gemeenteraad over het ontwerpbestemmingsplan Kop van Zuid in oktober 2021 leidt deze reactie van de wethouder tot vragen van Jaap Rozema (Partij voor de Dieren) en Ellen Verkoelen (50PLUS). Wat blijkt? Zelfs gemeenteraadsleden mogen het rapport niet zien: wethouder Kurvers (VVD) zegt in een brief dat gemeenteraadsleden noch burgers het rapport met dit mythische miljoen mogen lezen om een simpele reden. De inhoud van het

rapport van Cruise Port Rotterdam is “vertrouwelijk besproken met de gemeente Rotterdam” en kan daarom met niemand gedeeld worden…

De situatie in Rotterdam is dus als volgt:

• het College van burgemeester en wethouders wil graag dat de gemeenteraad instemt met een miljoeneninvestering in walstroom en voortzetting van de cruise aan de Wilhelminapier (brief eind februari 2022);

• wethouder Van Gils en Cruise Port Rotterdam beweren keer op keer in interviews dat de cruise Rotterdam economisch veel oplevert;

• de gemeenteraad mag de informatie die wethouder en de lokale cruiselobby zeggen te hebben niet inzien.

Gelukkig zijn er openbare rapporten.

In 2017 hebben gemeente Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam uitgebreid onderzoek gedaan naar de zeecruise, ook naar de betekenis ervan voor de lokale en regionale economie. Dat heeft geleid tot een openbaar rapport met 7 bijlagen. In De Zeecruise, bijlage 2, Economie staat een gedetailleerde berekeningen van de bestedingen door cruiserederijen en -passagiers in Rotterdam, Rijnmond en Nederland voor de jaren 2012-2017.

Wat blijkt voor 2017, het meest recente jaar?

Feit 1: De cruise levert Rotterdam per call gemiddeld ongeveer 290.000 Euro op aan bestedingen, en Rijnmond, inclusief Rotterdam, 364.000 Euro.

Het mythische miljoen van CPR moet je vergelijken met de 364.000 Euro uit het gemeenterapport.

Wethouder Van Gils kent het openbare gemeenterapport uit 2017, zo schreef mij zijn woordvoerder. Kennelijk gebruikt hij liever het niet-openbare rapport van de lokale cruiselobby als hij in het openbaar praat.

De basis voor het gemeenterapport over de bestedingen is een uitgebreid onderzoek door ZKA Leisure Consultants. De methodiek wordt vrij gedetailleerd uitgelegd en het rapport bevat een overzicht van hun gesprekspartners. Ze hebben ook gesproken met CPR. Ik heb uitgebreid met de leider van het onderzoek gesproken en hij heeft mijn vragen uitgebreid beantwoord. Ik vind het rapport optimistisch over de bestedingen door cruisepassagiers: ZKA heeft de standaardbedragen van de Cruise Lines International Association overgenomen. Dat is de internationale lobby van de cruise industrie. Deze bedragen zijn hoog vergeleken met wat onderzoek door wetenschappers uitwijst, zie mijn artikel Schatting schade en bijdrage zeecruise aan de regio Rotterdam.

Kan het zijn dat ….?

Dit is de tijdslijn:

• November 2017: Zeecruiserapport ZONDER bijlagen beschikbaar via de raadsinformatie website van de gemeente;

• November 2018: publicatiedatum bijlage 2 over de economie (zie colofon rapport). Bijlage komt NIET op website gemeente;

• Maart 2019: start publiciteitscampagne van Cruise Port Rotterdam;

• November 2019: bijlage 2 beschikbaar via de raadsinformatie website van de gemeente (na een verzoek van mij aan de griffie).

Het openbare rapport van gemeente en Havenbedrijf gebruikt data tot en met 2017. Kan het zijn dat de cruise in Rotterdam er in 2019 heel anders uitzag dan in 2017 en kan dit het verschil in bestedingen verklaren?

Dat zou bijvoorbeeld kunnen als de schepen in 2019 heel veel meer passagiers vervoerden en alle “contemporary class” rederijen (zeg maar economy) waren weggegaan en er “luxury” rederijen voor in de plaats waren gekomen, of als proviand, bunkerolie en koffie met appeltaart in de stad heel veel duurder waren geworden. Maar niets van dit alles is het geval. Integendeel, in 2019 waren de schepen die Rotterdam aanmeerden gemiddeld kleiner dan in 2017 door de opkomst van rederij CMV en was het aandeel luxury nog steeds nul. Koffie met appeltaart en proviand veranderden ook niet veel in prijs. De prijs van brandstof is de meest variabele component, maar een prijsstijging van brandstof die er voor zorgt dat de totale bestedingen bijna verdrievoudigen heeft zich in de periode 2017-2019 niet voorgedaan.

Dat kan het verschil dus niet verklaren. Maar wat dan wel?

Wat leveren die 364.000 Euro Rijnmond-Rotterdam uiteindelijk op?

Bestedingen door de cruise zijn geen goede maat voor wat de regio aan de cruise verdient, net zomin als omzet een goede maat is voor wat een bedrijf verdient aan zijn klanten. Wat leveren de bestedingen Rotterdam en de regio op in termen van netto winst en netto inkomen? Rotterdam en Nederland zijn open economieën. Dat betekent dat veel van wat in Rotterdam verkocht wordt eerst elders ingekocht moet worden. Het betekent ook dat veel in Rotterdam gevestigde bedrijven, inclusief een toeristenattractie als de Euromast, in buitenlandse handen zijn. Daarnaast betalen bedrijven en werknemers belasting; daarvan komt maar een deel weer terug in de regio. Het resultaat is dat een groot deel van de cruisebestedingen naar buiten de regio en naar het buitenland verdwijnt.

Feit 2: Van de bestedingen blijft ongeveer 60.000 Euro over aan netto inkomen en netto winst, per call, voor Rotterdam-Rijnmond.

Ik kom tot deze inschatting op basis van de bestedingen uit het gemeenterapport en data van het Centraal Bureau van de Statistiek om bestedingen te vertalen in inkomen voor werknemers, winst voor bedrijven en belastingafdracht. Mijn berekening leg ik in detail uit in Schatting schade en bijdrage zeecruise aan de regio Rotterdam.

Om 60.000 Euro netto inkomen en winst per call in perspectief te zien is het volgende interessant.

Feit 3: de gezondheidsschade door de luchtvervuiling door de cruise in de regio Rotterdam-Rijnmond is vele malen hoger dan de netto opbrengsten.

Ik ontving van de gemeente het AERIUS rapport uit 2015 met de testberekening van de stikstofuitstoot door de cruiseschepen die in 2016 Rotterdam zouden aandoen. De berekening is gebaseerd op 57 schepen. Zij is gemaakt door Cruise Port Rotterdam met de AERIUS-calculator van het RIVM en moet gemaakt worden omdat cruiseschepen langs Natura 2000 gebieden varen.

Berekende uitstoot in Rijnmond: 915 ton stikstofoxiden.

De gezondheidsschade door deze uitstoot schat ik met behulp van een rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving in op minimaal 22 miljoen Euro en maximaal 49 miljoen Euro. Dat betekent gemiddeld per call minimaal 385.000 Euro en maximaal 856.000 Euro.

Zelfs de laagste schatting van de schade is meer dan 6 keer zo hoog als de gemiddelde netto bijdrage van een cruise call.

En dat is schade alleen door stikstof.

Fijnstof is bijvoorbeeld niet meegerekend. In geval van zeescheepvaart is volgens het laatste IMO Greenhouse Gas rapport 92% van de fijnstof van het PM2.5 type dat dieper het lichaam binnendringt dan het grovere PM10.

Bestaat het Cruise Port Rotterdam rapport?

Volgens de brief van wethouder Kurvers is het rapport “in opdracht van CPR opgesteld en vormt (het) de basis voor hun bedrijfsplan. CPR kan om die reden deze rapportage niet delen.”

Dat is vreemd om in elk geval twee redenen:

1. het rapport is opgesteld door een externe partij, in opdracht van CPR. Dat kan prima gedeeld worden zonder dat het bedrijfsplan wordt prijsgegeven. Als ik CPR was zou ik het rapport, gezien het positieve nieuws, met iedereen willen delen.

2. Waarom zijn de bestedingen tijdens een cruise call belangrijk voor het bedrijfsplan van Cruise Port Rotterdam? In een bedrijfsplan verwacht ik een overzicht van de inkomsten en uitgaven van de organisatie zelf, onder verschillende aannames over het aantal cruiseschepen en andere factoren die de kosten en baten van de organisatie zelf bepalen. De bestedingen door cruisepassagier, -rederijen en -bemanning tijdens een call lijken me daarvoor niet relevant.

Stel dat je fietsen verkoopt in Rotterdam. Wil je dan weten hoeveel je klanten besteden aan koffie drinken, winkelen en musea in Rotterdam? Zou dat de basis zijn van je bedrijfsplan?

Tot slot

Jarenlang was het verhaal over de cruise dat het goed was voor de lokale economie en voor het imago van de stad. Alleen die luchtvervuiling was vervelend. Openbare bronnen laten zien dat de bijdrage aan de economie veel geringer is dan steeds wordt beweerd door de lobby van de cruise in Rotterdam. In De cruise voor alles laat ik zien dat de belangen van cruiserederijen enerzijds en lokale horeca en middenstand anderzijds vooral tegengesteld zijn. De gemeente weet dat heel goed, zo blijkt uit het interne rapport Rotterdam Cruiseport. Een studie naar toekomstige cruiselocaties.

Het College houdt de mythe van het miljoen graag in stand.

Ik heb meerdere malen gesproken met de ambtenaren die het zeecruiseproject leiden, onder andere om duidelijk te maken dat bestedingen / extra omzet geen goede maat is van de economische bijdrage van de zeecruise. In december 2020 spreekt ZKA met de gemeente en ontvangt het verzoek om een offerte uit te brengen om aanvullend onderzoek te doen. In juli 2021 schrijft ZKA mij dat “het onderzoek van de gemeente Rotterdam m.b.t. de zeecruisemarkt […] uiteindelijk helemaal niet uitgevoerd [is] (ook niet door een ander bureau). Dit was een keuze van de gemeente”.

Het College heeft een integrale studie naar de cruise verengd tot een studie naar de mogelijkheid tot voortzetting van de cruise aan de Wilhelminapier.

Gemeenteraadsleden beginnen vragen te stellen.

Gemeenteraadsleden beginnen vragen te stellen, onder andere over de kosten en baten van de cruise. Ingrid van Wifferen (D66) heeft net voor de verkiezingen van maart 2022 een brief gestuurd aan het College. De strekking van de brief: voordat we een besluit nemen over de toekomst van de cruise in Rotterdam wil D66 eerst weten wat de cruise de stad oplevert en aan gezondheidsschade kost.