Cruiseschepen in Rotterdam: steeds meer, steeds ouder, steeds vervuilender
Het is bekend dat het aantal cruiseschepen dat in Rotterdam aanmeert al jaren stijgt. Wat minder bekend is, is dat de schepen die over de periode 2016-2020 in Rotterdam aanmeren ook steeds ouder worden en steeds vervuilender. Slechts de Coronapandemie heeft deze jarenlange verslechtering in 2020 een halt kunnen toeroepen.
Dit zijn de feiten.
Steeds meer
Het aantal cruiseschepen dat Rotterdam aandoet – het aantal “calls” – is vanaf 2010 enorm toegenomen, van 16 in 2010 tot meer dan 100 in 2019, zie figuur 1. Voor 2020 stonden nog meer cruiseschepen gepland, maar het Coronavirus voorkomt dat al deze schepen ook daadwerkelijk in Rotterdam aanmeren.
Figuur 1: aantal calls van cruiseschepen in Rotterdam (bron)
Steeds ouder
De schepen die Rotterdam aandoen worden ook steeds ouder. Terwijl de gemeente tussen 2016 en 2020 oude personenauto’s uit het centrum weert om de luchtkwaliteit te verbeteren, sluit Cruise Port Rotterdam contracten af met Cruise & Maritime Voyages en Fred Olsen, rederijen met tweede- en derdehandsschepen uit de vorige eeuw. In 2016 meren er 12 schepen aan die in de vaart zijn genomen in de vorige eeuw, in 2019 zijn dat er 33, en voor 2020 stonden er 56 in de planning. Van die 56 zijn er 34 in de vaart genomen in de jaren 80 of 70 van de vorige eeuw, of nog eerder, zie figuur 2.
Figuur 2: Cruiseschepen die in Rotterdam aanmeren zijn steeds eerder in dienst genomen. Kleur geeft periode in dienst genomen aan. Elk blokje stelt een call in Rotterdam voor (bron)
Oude schepen hebben oude technologie. Op de foto hieronder staat de Columbus van rederij Cruise & Maritime Voyages op het punt om aan te leggen in het centrum van Rotterdam, na zo’n 2 uur varen door het dichtstbevolkte deel van Nederland.
De Columbus op de Nieuwe Maas, 4 september 2019
Het schip uit 1989 is al vier keer van eigenaar veranderd. De motor is, voor zover ons bekend, nog de originele. Sommige oude schepen krijgen van een nieuwe eigenaar niet alleen een grondige beurt maar ook een nieuwe motor. Van de Boudicca uit 1973 is de motor vervangen in 2005. Van de Marco Polo, bouwjaar 1965, is de motor vervangen begin jaren 90. Dat is onderhand meer dan 25 jaar geleden. Beide schepen hebben Rotterdam frequent aangedaan en stonden voor 2020 in de planning.
Steeds vervuilender
De cruiseschepen die in Rotterdam aanmeren worden niet alleen steeds ouder, ze vervuilen ook steeds meer. Het Havenbedrijf Rotterdam heeft samen met andere zeehavens de Environmental Ship Index (ESI) ontwikkeld. Volgens de ESI website (bezocht in december 2019) is deze index “a perfect indicator of the environmental performance of ocean-going vessels”. Laten we voor het gemak aannemen dat dit klopt. Een ESI-score hoger dan 31 geeft recht op korting op het verschuldigde haven- en kadegeld in Rotterdam. Rederijen hebben er dus alle belang bij om een ESI te laten bepalen als ze denken dat hun schip goed zal scoren.
Figuur 3: Cruiseschepen die in Rotterdam aanmeren worden steeds vervuilender. ESI staat voor Environmental Ship Index (bron).
Zoals figuur 3 laat zien worden steeds meer calls in Rotterdam verzorgd door cruiseschepen zonder ESI of met een lage score. Een aantal cruiseschepen heeft misschien een “excuus”: toen wij de ESI data opvroegen in december 2019 hadden de rederijen van de schepen misschien nog niet genoeg tijd gehad om een ESI te registreren op de website. Dit zou kunnen gelden voor de 3 schepen die in 2019 in dienst zijn genomen en in totaal 3 keer Rotterdam hebben aangedaan in 2019 en geen keer in (de planning voor) 2020. Het is zeker een geldig excuus voor de 2 schepen die in 2020 in dienst zijn genomen en die voor in totaal 3 keer in de planning staan voor 2020. Maar zelfs als deze schepen een ESI hoger dan 31 zouden hebben, dan nog zou dit weinig afdoen aan het algemene patroon: de cruiseschepen die over de Nieuwe Maas van Hoek van Holland naar het centrum van Rotterdam varen en daar naast de Erasmusbrug aanleggen worden elk jaar vervuilender.
De feiten en het beeld dat bij sommigen lijkt te zijn ontstaan
De feiten – steeds meer oude cruiseschepen in Rotterdam, steeds vervuilender – staan haaks op het beeld dat bij sommigen lijkt te zijn ontstaan. Misschien is dat beeld ontstaat door de aandacht die er in de pers is voor calls door nieuwe schepen. Uit onderzoek van Bauke Visser, hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, blijkt dat de overgrote meerderheid van die nieuwe schepen eenmalig in Rotterdam komt. Een voorbeeld hiervan is de MSC Grandiosa die op 4 en 5 november 2019 Rotterdam aandeed, op weg van de werf in Saint-Nazaire naar Hamburg om gedoopt te worden. Het schip vaart sindsdien in de Middellandse Zee. Rotterdam aandoen is een goede oefening voor de kapitein en zijn bemanning en levert publiciteit op. De twee schepen met verreweg de meeste geplande calls voor 2020 zijn meer dan 20 jaar oud: de Columbus (in dienst sinds 1989, 19 calls, rederij Cruise & Maritime Voyages) en de Rotterdam (in dienst sinds 1997, 17 calls, rederij Holland America Line).
Die onjuiste indruk is misschien ook ontstaan door de vele aandacht voor cruiseschepen die op LNG varen, nu of in de toekomst. LNG is een fossiele brandstof die in bepaalde opzichten schoner is dan de olieproducten die bestaande cruiseschepen gebruiken. De feiten zijn dat van de huidige 250 cruiseschepen in de wereld er 2 op LNG kunnen varen, de AIDAnova en de Costa Smeralda. Er zijn ook cruiseschepen in aanbouw die op LNG kunnen varen. Een daarvan is de Iona van P&O. Dit schip staat ook voor een aantal calls gepland in Rotterdam in 2021. Tijdens de vergadering van de wijkraad Katendrecht-Wilhelminapier eind september 2019 vertelde Nick Hoogeweij van Cruise Port Rotterdam dat 25 in aanbouw zijnde cruiseschepen op LNG kunnen varen. Dat is op een totaal van 125 in aanbouw zijnde cruiseschepen 20%. 80% van de cruiseschepen die de komende jaren in dienst worden genomen varen de komende decennia dus nog steeds op olieproducten.
Tot slot
Dit jaar wil de gemeente een besluit nemen over de toekomst van de cruise in Rotterdam. In 2013 stelde de gemeente zich dezelfde vraag: wat doen we met de cruise in Rotterdam? Uitbouwen, verbouwen of afbouwen? De analyse van de gemeente was destijds als volgt:
1. “De ontvangst van cruiseschepen, nu en in de toekomst, [is] voor zowel het Havenbedrijf Rotterdam als de gemeente onrendabel. Dat geldt overigens niet alleen voor Rotterdam maar ook voor andere steden”. Uit een toelichting van de wethouder blijkt dat het jaarlijkse tekort bij 30 calls 585.000 Euro bedroeg. Bij 60 calls werd dat tekort op 463.000 Euro geschat.
2. Ook al was er in de jaren ervoor met man en macht geprobeerd om cruisepassagiers voor een bezoek aan de stad Rotterdam te interesseren, B&W schreef dat Rotterdam maar weinig baat had bij de cruise. Cruisepassagiers “vertrekken in veel gevallen rechtstreeks naar Amsterdam, Delft of Kinderdijk”.
B&W begreep dat zo’n analyse de gemeenteraad niet zou overtuigen om mee te gaan in hun voorstel om samen met het Havenbedrijf 7.000.000 Euro te investeren in de cruise terminal. Het derde argument was:
3. De “ontvangst van cruiseschepen hoort bij de stad” en is goed voor “het imago van Rotterdam”. De cruiseschepen maken de relatie tussen haven en stad “zichtbaarder en sterker”.
Het voorstel werd aangenomen.
In drie opzichten is 2020 totaal anders dan 2013. De zorg om de schade veroorzaakt door cruiseschepen aan de volksgezondheid en de natuur, en daarmee aan de regionale economie en de kwaliteit van leven in de regio, is nu vele malen groter. Die schade is, met of zonder walstroom, groot. Daarnaast heeft de gemeente recent duidelijke keuzes gemaakt wat betreft het type toerisme dat bij de stad past. Cruisetoerisme staat daar haaks op. Een ander gemeentelijk speerpunt is het Programma Rivieroevers en de keuze voor een stedelijk parklandschap waarin de rivieroevers een centrale plaats innemen. Cruiseschepen hebben daarin geen plaats. Over het gemeentelijk toerismebeleid en het Programma Rivieroevers gaat het volgende artikel.